Zdobniczy element manuskryptów... bordiura

W średniowiecznych manuskryptach elementem zdobniczym była bordiura (z fr. bordure – obramowanie), zwana inaczej winietą ramkową. Bordiura może mieć charakter przedstawieniowy lub ornamentalny. W książce rękopiśmiennej stanowi  zamkniętą ramowo dekorację, która wypełnia wszystkie marginesy kodeksu. Stosowano w niej elementy roślinne, zwierzęce, czasami postacie ludzkie i fantastyczne. Obramowanie było elementarną metodą służącą wyróżnieniu części z całości lub łączeniu elementów w zbiorze. Bordiura pojawia się wówczas, gdy cały margines postrzegany jest jako rama pozwalająca połączyć dekorację i tekst. Motywy dekoracyjne wypływające z kształtu liter zdobione były przy użyciu różnorodnych barw, również płatkami złota. Podstawowymi elementami ornamentacyjnymi w każdej kulturze były linie w różnych układach, rośliny, zwierzęta i człowiek. Na bordiurach w drugiej połowie XIII wieku zaczęto umieszczać drolerie, czyli scenki figuralne i zwierzęce o różnorodnym charakterze: fantastycznym, humorystycznym czy groteskowym. W wieku XIV bordiury przekształciły się w szlaki meandrów obejmujące całą stronę. Na przełomie wieków XIV i XV pojawiają się elementy naśladujące architekturę. 

Od połowy XV wieku ornamentacja marginesów staje się niezależna od inicjałów. W wieku XV drolerie ustępują miejsca przedstawieniom naturalistycznej łodygi z bujnym ulistnieniem. W tym okresie wprost z natury rysowano liście i kwiaty, wśród których umieszczano ptaszki oraz owady na tle matowego złota. W Polsce około roku 1500 wykształciły się bordiury o listwach różnej szerokości. Najszersze z nich były wypełniane motywami stylizowanej wici akantowej. Stosowano także motywy przejęte ze sztuki niderlandzkiej oraz wczesnorenesansowej. Elementami zdobniczymi bordiury stały się również herby oraz emblematy. W najstarszych księgach drukowanych nie zrezygnowano ze zdobień. Również w nich można spotkać bordiurę, gdyż drukarze zostawiali miejsce na jej domalowanie. 

Bordiura, Podręcznik cesarza Maksymiliana, Wiedeń, 1465