Biblioteka pałacowa.... Karola Wielkiego

Karol Wielki

Dla życia literackiego świata ogromne znaczenie miało zaproszenie w VIII wieku przez cesarza Karola Wielkiego na jego dwór wielu uczonych, których zadaniem było krzewienie nauki. Wówczas z Italii przybył mnich benedyktyński z klasztoru na Monte Cassino, kronikarz i poeta, Paweł Diakon (Paulus Diaconus), który został zaproszony na dwór Karola Wielkiego jako nauczyciel gramatyki. W tym czasie z Yorku w Northumberland przybył filozof, teolog, pedagog i teoretyk muzyki Alkuin, który posiadał rozległą wiedzę. W szkole katedralnej w Yorku zdobył wykształcenie w zakresie trivium i quadrivium oraz prawa, literatury starożytnej, łaciny i greki. W Akwizgranie przebywał od 782 roku, gdzie kierował szkołą pałacową na dworze Karola Wielkiego. Stał się również doradcą władcy w sprawach nauki i wychowania. W roku 796 opuścił dwór i osiadł w nadanym mu przez władcę opactwie benedyktyńskim św. Marcina w Tours, gdzie założył szkołę, która stała się później wzorem dla innych szkół klasztornych. Jego uczeń Hrabanus Maurus był kierownikiem biblioteki klasztornej w Fuldzie. Karol Wielki w Akwizgranie utrzymywał sztab pisarzy. Uczeni mieli opracowywać filologicznie wydania literatury klasycznej. W harmonii z dążeniami do scentralizowania życia umysłowego pozostawała praca reformatorska podjęta w zakresie form pisania. Stopniowo udało się wprowadzić jako typ ujednolicony pismo karolińskie. 

Paweł Diakon

Karol Wielki zgromadził bogatą bibliotekę pałacową. Pierwszym źródłem nabytków były dary, jakie cesarz otrzymywał od przyjaciół i osób znających jego zamiłowanie do książek. Rękopisy przysyłali mu papieże, np. Hadrian I i Leon III, biskupi i uczeni, m.in. Paweł Diakon, którzy składali mu dedykacyjne egzemplarze swoich utworów. Doradcą i pośrednikiem w zdobywaniu książek z Anglii i Irlandii był uczony Alkuin. 

 Iluminacja z Codex Vindobonesis 

Biblioteka pałacowa była więc różnorodna w treści, lecz nie stanowiła przypadkowego zbioru. Skupiała najważniejsze dzieła ówczesnej literatury światowej w najbardziej poprawnych tekstach. Biblioteka związana była z kancelarią i archiwum cesarskim, posiadała również własne skryptorium. Karol Wielki był pierwszym koronowanym bibliofilem średniowiecza, a jego zbiory tworzyły pierwszą państwową i dworską bibliotekę. W jego państwie istniała sieć ośrodków klasztornych i szkolnych, które kontaktowały się ze sobą, wymieniały wzajemnie książki, pomagały sobie, a prawie każdy klasztor posiadał jakieś oryginalne, cenne dzieło.

Głagolica... zabytki piśmiennictwa słowiańskiego

Codex Suprasliensis

Do czasu działalności misjonarzy Cyryla i Metodego Słowianie nie mieli jeszcze ukształtowanego pisma. Musieli oni nie tylko przełożyć Pismo święte, ale także stworzyć słowiańskie znaki pisarskie. Pierwszy alfabet stworzony przez Cyryla, zwany głagolicą (głagoł – słowo), wywodził się z opartego na piśmie greckim bizantyjskiego systemu graficznego. Pierwsze rękopiśmienne księgi słowiańskie pisane były głagolicą, w której każdej głosce odpowiadał jeden znak graficzny. Język tych ksiąg liturgicznych nazwano staro-cerkiewno-słowiańskim. Oryginalne rękopisy Cyryla i Metodego nie zachowały się, a znane są jedynie odpisy z X i XI wieku. Najważniejsze zabytki staro-cerkiewno-słowiańskie to głagolickie Kodeksy: zografski, mariański, Assemaniego, zawierające przekłady ewangelii, Psałterz synajski, fragment Mszału kijowskiego i inne. Swe nazwy otrzymały przeważnie od miejsca, gdzie zostały znalezione lub od osób, które je posiadały. 


Kodeks zografski

Codex Zographensis

Kodeks zografski zawiera tekst czterech Ewangelii i składa się z 304 pergaminowych kart, z których 288 zapisanych jest głagolicą. Rękopis został znaleziony w 1843 roku w klasztorze Zografu na Górze Athos. W roku 1860 został podarowany carowi Aleksandrowi II, a on przekazał go do Biblioteki Publicznej w Petersburgu. 

Kodeks mariański

Kolejny manuskrypt głagolicki Kodeks mariański został odnaleziony w 1845 roku również na Górze Athos. To tekst czterech ewangelii zawierający 175 kart, lecz bez początku i końca. Dwie pierwsze karty ocalałego kodeksu znajdują się w Wiedniu, a pozostałe w Moskwie. 

Kodeks Assemaniego

Natomiast kolejny manuskrypt – Kodeks Assemaniego, liczy 158 kart i jest odpisem najstarszego słowiańskiego lekcjonarza. Odnalazł go w 1736 roku jezuita Giuseppe Assemani w Jerozolimie.