Pismo klinowe i... druk

Pismo klinowe było bardzo skomplikowane. Sztuka pisania wówczas była umiejętnością rzadką i żeby biegle pisać, pisarz musiał opanować kilkaset różnych znaków oraz ich kombinacji. 

Rylcem na glinie

Znaki na glinie wytłaczano rylcem, a gdy zachodziła potrzeba sporządzenia większej ilości odbitek Asyryjczycy stosowali pewien rodzaj druku, używając sztanc drukarskich. Były to ogromne metalowe płyty, na których grawerowano wypukłe znaki. Trzeba je było wygrawerować odwrotnie, żeby otrzymać prawidłową odbitkę. Matryce te przykładano do płyt glinianych i po naciśnięciu odbijano znaki. Takimi sztancami posługiwano się nie tylko do odbijania tekstów, ale stosowano je również do rysunków i ornamentów na kaflach. Sztance te były odmianą pieczęci walcowych, których używali wcześniej Sumerowie.

Biblioteka Assurbanipala

Biblioteka Assurbanipala zawierała olbrzymią część piśmiennictwa naukowego, historycznego i literackiego starożytnej Mezopotamii. W bibliotece tej istniały katalogi i odrębne działy, a tytuły ksiąg stanowiły pierwsze słowa tekstu. Gliniane księgi nie stały na półkach, ale… mieściły się w drewnianych kasetach. U dołu każdej tabliczki wytłaczano pieczęcią napis: 

Ekal Aszszurbanipala, szar kiszszati, szar mat Aszszur = Pałac Assurbanipala, króla świata, króla Asyrii.

Oprawy... przeczytać książkę od deski do deski

Ostatnim etapem w produkcji książki rękopiśmiennej było zebranie poszczególnych składek tekstu i wykonanie oprawy. Początkowo skryptorzy sami zajmowali się oprawianiem, często zawijając je w miękki pergamin i zawiązując rzemykiem. W epoce całego średniowiecza do ochrony dużego zazwyczaj kodeksu, konieczna była odpowiednio trwała i mocna oprawa, której okładziny tworzyły deski dębowe i bukowe, pokryte skórą. Stąd wywodzi się znane powiedzenie: Przeczytać książkę od deski do deski. Dla zabezpieczenia opraw skórzanych nakładano ozdobne metalowe narożniki i guzy. Blok książki spinano klamrą, aby księga się nie rozwierała.  

Oprawa kopertowa

Ze względu na używane materiały i techniki introligatorskie można wyróżnić kilka typów opraw średniowiecznych:

oprawy złotnicze lub ołtarzowe 
– oprawy takie używane były, zwłaszcza w okresie wczesnego i dojrzałego średniowiecza, do oprawiania najbardziej reprezentacyjnych ksiąg. Jako materiał do tego rodzaju opraw stosowano kość słoniową, wykorzystywano kamienie szlachetne, srebro oraz złoto. Od wieku XV zwyczaj drogocennego oprawiania przestał być powszechny.

oprawy mnisze lub klasztorne 
– stosowane były do manuskryptów, później do inkunabułów. Oprawa była skromna i zazwyczaj składała się z dość grubych desek, obciągniętych skórą i to tylko na części okładzin i na grzbiecie księgi. Najczęściej w powierzchnię skóry wtłaczano krzyżujące się przekątnie linie lub ramki. Natomiast grzbiety opraw nie były zdobione.

oprawa sakwowa 
– była powszechna od wieku XIV do XVI. Materiał powlekający oprawę (mogła to być miękka skóra, jedwab lub aksamit) przedłużał się u dolnego brzegu książki w duży płat luźno zwisający. W razie potrzeby można było płat sfałdować, związać w węzeł i przytroczyć księgę do pasa. Oprawy sakwowe w Polsce się nie zachowały. Dowodem na to, że były one rozpowszechnione są zachowane miniatury i rzeźby z wieku XV, na których święci trzymają w rękach takie księgi.   

Oprawa sakwowa

Codex Aureus Sankt Emmeram

oprawa płaszczowa 
– podobna była do oprawy sakwowej. Oprawiona już księga otrzymywała dodatkowe pokrycie z miękkiej skóry, aksamitu lub jedwabiu, znacznie obszerniejszego niż powierzchnia książki. Szeroki płat materiału zwisał poza brzegi i w razie potrzeby otulał całą książkę jak płaszczem. Taka książka zamykała się zazwyczaj na rzemienne klamry przekładane przez otwór w pokryciu płaszczowym, które spinały mocno obie okładziny. 

Latarnia morska na Faros... jeden z cudów świata

Najstarszym spośród stosowanych urządzeń telekomunikacyjnych jest latarnia morska. Najsłynniejszą była latarnia na Faros w Aleksandrii, jedno z największych osiągnięć technicznych starożytności. Był to jeden z tzw. siedmiu cudów ówczesnego świata. Latarnia morska na Faros, zbudowana około 280 roku p.n.e. – 279 roku p.n.e. na podstawie planów architekta Sostratosa i na polecenie Ptolemeusza I, została ukończona podczas rządów Ptolemeusza II. Latarnia znajdowała się na przybrzeżnej wysepce, a mając sztuczne połączenie ze stałym lądem stanowiła część wejścia do portu w Aleksandrii w Egipcie. 

Ocenia się, że była to wieża o wysokości około 100 – 120 m. Jej dolna kondygnacja miała przekrój kwadratu, nad nią wznosiła się kolejna, ośmiokątna i trzecia o przekroju okrągłym. Latarnia zwieńczona była kopułą wspartą na ośmiu kolumnach. Na niej stał siedmiometrowej wysokości posąg Posejdona. Była to wówczas najwyższa budowla na świecie. Latarnię dokładnie opisał arabski geograf i podróżnik z XI wieku – Abu Abdallah Mohammed Edrisi. 

Uproszczony wizerunek latarni zachował się na monetach i malowidłach. Nazwisko architekta znamy dzięki zachowanej pod starożytnym tynkiem inskrypcji: „Sostratus, syn Deksyfanesa, poświęcił tę budowlę bogom ocalenia, w imieniu wszystkich tych, którzy żeglują po morzach". Po zmierzchu rozpalano na latarni ogień, a światło odbijane metalowymi lustrami było widoczne z kilkudziesięciu kilometrów, według Józefa Flawiusza, z odległości 300 stadiów – około 30 mil morskich, co ułatwiało żeglarzom nawigację. Budowla została uszkodzona kilkakrotnie na skutek trzęsień ziemi. Ostatecznie została zniszczona przez trzęsienie w roku 1375. Obecnie na fundamentach latarni znajduje się Muzeum Morskie.

Haft... malowanie igłą

Haft jest jedną z najstarszych technik zdobienia odzieży i polega na wykonywaniu ornamentu na dającym się przebić igłą podłożu z użyciem przędzy czy metalowych nici oraz przymocowywania różnych elementów zdobniczych. Hafciarstwo nie wymaga złożonych narzędzi. Jest to najłatwiejsza technika zdobnicza. Haftować można na różnych podłożach: tkaninach, filcach, dzianinach, koronkach oraz skórach. 


Obok przędzy z różnych włókien można używać do haftowania metalowych nici, blaszek, paciorków, pereł czy drogich kamieni, zawsze jednak przymocowywanych do podłoża za pomocą włókien. Było to najprostsze techniczne wzbogacenie strojów. W ten sposób w epoce średniowiecza zdobiono tak męskie, jak i damskie nakrycia głowy, kaftany, suknie, gorsety, rękawy szat wierzchnich oraz obuwie. Na przykład w 1414 roku Karol Orleański miał houppelande, czyli szeroką szatę, której rękawy wyhaftowano 960 perłami. Do haftów zużywano wiele kosztownych dodatków, które stawały się przedmiotem licznych i stale wznawianych zakazów przeciwzbytkowych. 

Średniowieczne hafty na odzieży można podzielić na dwie grupy: hafty służące do przymocowywania na barwnych tkaninach różnych elementów zdobniczych dla zwiększenia okazałości stroju oraz zdobienie barwną, jedwabną i wełnianą przędzą lub metalową nicią różnych części odzieży, nakryć głowy, obuwia czy rękawic. W początkowym okresie epoki renesansu w hafciarstwie można wydzielić dwa nurty: rzeźbiarstwo igłą, czyli haft figuralny dający efekt wypukłości oraz haft płaski. Hafciarstwo figuralne stosowane było głównie w zdobnictwie wnętrz kościelnych i mieszkalnych, czasem w ozdobnej uprzęży. Natomiast odzież i tkaniny obiciowe zdobił haft płaski. 

W okresie późnego średniowiecza zaczęto zdobić bieliznę, a z haftu na płótnie rozwinęło się koronkarstwo. Rozkwit białego haftu obserwuje się zwłaszcza w renesansowej modzie włoskiej.

Wówczas zdobiono nim kołnierze, krezy i mankiety damskich, jak i męskich koszul. Hafciarstwo ubiorów wierzchnich zmieniało się w różnych okresach mody europejskiej. Moda włoska wyżej ceniła stroje z wzorzystych tkanin jedwabnych, natomiast hiszpańska - jednobarwne aksamity. W modzie francuskiej XVII w. dominowały bogate hafty oraz ozdoby ze wstążek i koronek. Za pomocą haftów przymocowywano dekoracje z pereł i metali, na przykład Maria Medici w 1606 roku miała suknię z naszytymi 32 000 pereł i 3 000 diamentów. Tak, to nie jest pomyłka. Było tego bardzo dużo. 

W II połowie XVIII stulecia kamizelki, surduty i fraki męskie, szyte z jedwabnego sukna, zdobił ornament przeważnie wzorów kwiatowych. Haftem zdobiono nie tylko kołnierze czy mankiety, lecz także przody ubioru, wyłogi i kieszenie. Ozdoby te były zdecydowanie tańsze od koronek, ponieważ wykonywały je najczęściej kobiety pracujące na użytek rodziny.