Giordano Bruno… filozof spalony na stosie

Giordano Bruno, XVIII wieczny portret

Włoski filozof i humanista

Giordano Bruno, właśc. Philippo Bruno – włoski filozof i humanista – urodził się w 1548 roku w Nola niedaleko Neapolu w rodzinie katolickiej. Jako jedenastoletni chłopiec wyjechał do Neapolu i rozpoczął studiowanie trivium. W tym czasie na uniwersytetach europejskich nauczano siedmiu sztuk wyzwolonych, które dzieliły się na trivium i quadrivium. Trivium obejmowało gramatykę, w tym okresie oznaczało to biegłość w łacinie, dialektykę oraz retorykę. Ukończenie trivium było niezbędnym etapem do kontynuowania nauki. Philippo Bruno 15 czerwca 1565 roku wstąpił do zakonu dominikanów, gdzie przyjął imię zakonne Giordano. Śluby zakonne złożył rok później. W roku 1572 został wyświęcony na księdza, a w wieku lat 30 został doktorem teologii. Swoją pierwszą książkę Arkę Noego zadedykował papieżowi. Już od czasów seminarium pojawiały się u niego wątpliwości dotyczące podstawowych dogmatów wiary katolickiej, które zaczął krytykować. W roku 1576 został oskarżony o herezję i ekskomunikowany przez inkwizycję. Akt oskarżenia przeciwko niemu zawierał blisko 130 punktów. Giordano Bruno uciekł i wędrował po Włoszech pracując jako prywatny nauczyciel do roku 1579. Jego wędrówka przebiegała między innymi przez Rzym, Genuę, Savonę, Padwę czy Bergamo. Wówczas powrócił do swojego imienia Philippo. 

Podróże Giordano Bruno

Po opuszczeniu Włoch podróżował po Europie Zachodniej, zaczynając od Szwajcarii. W Genewie pracował w drukarni jako korektor, a po ogłoszeniu ulotki atakującej poglądy czołowego genewskiego teologa Bruno został uwięziony i oskarżony. Podczas swej wędrówki Bruno był także profesorem w Tuluzie, gdzie nauczał filozofii, w Awinionie, w Paryżu przedstawiono go Henrykowi III, którego nauczał mnemotechniki i dzięki któremu został profesorem Sorbony. Swoje poglądy filozoficzne zawarł w 120 tezach, które ogłosił drukiem. Dał się poznać jako przeciwnik poglądów Arystotelesa i z tego powodu musiał opuścić Paryż. Był rok 1583. Udał się do Londynu na zaproszenie królowej Elżbiety I. Swoje największe dzieła napisał w Londynie i Oksfordzie. Opublikował 6 dialogów w języku włoskim, w tym satyrę na Kościół Spacio della Bestia triompante proposto dal Giove affetuato del consiglio. Po dwuletnim pobycie w Anglii wrócił na kontynent i przez Nadrenię, Wittembergię, Pragę oraz Frankfurt, trafił do Włoch. W Wittembergii i w Pradze wystąpił przed szeroką publicznością oskarżając Kościoł i Stolicę Apostolską. W Pradze opublikował 160 artykułów przeciwko matematykom i filozofom. Jego wystąpienia odbiły się szerokim echem w całej Europie. W roku 1591 został wykluczony z gminy luterańskiej i wygnany. Powrócił do Wenecji, gdzie kolejny raz w życiu nauczał mnemotechniki. Jego uczeń Giovanni Mocenigo zadenuncjował go i Bruno dostał się w ręce inkwizycji. 

Proces o herezję

Pomnik Bruna w Rzymie,
na Campo di Fiori

W 1592 roku został uwięziony, wytoczono mu proces o herezję, stwierdzając błędność jego teorii o wielości systemów słonecznych i nieskończoności świata. Jako heretyk został spalony na stosie na placu Campo di Fiori w Rzymie 17 lutego 1600 roku. Wstępując na stos powiedział: Z większą trwogą wy wydajecie wyrok niż ja go wysłuchuję…

Bardzo często Bruna porównuje się z Sokratesem, dlatego że obaj ponieśli śmierć za swoje poglądy: Sokrates wypił cykutę, Bruna spalono na stosie.

Giordano Bruno w swoich poglądach nawiązywał do filozofii starożytnej, m.in. do Heraklita, Parmenidesa, Anaksagorasa, Lukrecjusza, Plotyna oraz do myśli uczonych średniowiecznych i renesansowych, m.in. Mikołaja Kopernika, Mikołaja z Kuzy, B. Telesia. Łączył różnorodne kierunki filozoficzne, naukowe oraz religijne. Jest autorem traktatów: De l’infinito universo et Mondi (1584) i De la Causa, principio et Uno (1586).