Korespondencja dyplomatyczna... tabliczki z Amarny

List Biridiji, księcia Magiddo do faraona egipskiego, Luwr

W 1887 roku Egipcjanka ze wsi Amarna w Egipcie znalazła w sebach około 300 wypalonych glinianych tabliczek z pismem klinowym. Tabliczki te w Luksorze zobaczył przedstawiciel Muzeum Brytyjskiego w Londynie Walis Budge, który zidentyfikował je jako listy pisane w języku akadyjskim. W ówczesnym świecie był to język dyplomatyczny. Walis Budge kupił 82 tabliczki, które wywiózł potajemnie do Londynu. Obecnie znajdują się one w Muzeum Brytyjskim. 190 tabliczek trafiło do Muzeum w Berlinie, a w Kairze pozostało jedynie 50. Reszta znajduje się w różnych kolekcjach. Obecnie znane są losy 378 tabliczek. W Tell el-Amarna odkryto archiwum polityczne trzech egipskich faraonów składające się z setek listów pisanych w Palestynie, Syrii, Babilonii, Asyrii i innych krajach Bliskiego Wschodu. Po tym odkryciu archeolog brytyjski Flinders Petrie w roku 1891 rozpoczął wykopaliska w el-Amarna. Znalazł on tam jeszcze trochę potłuczonych tabliczek oraz odkopał zapomnianą stolicę Egiptu.

Listy z Amarny

List Ajjaba, burmistrza Astartu do faraona egipskiego,
Luwr

Listy z Amarny można zasadniczo podzielić na dwie grupy. Pierwsza to korespondencja międzynarodowa, która zawiera około pięćdziesięciu dokumentów dyplomatycznych w większości wysłanych do faraona przez władców innych wielkich potęg Bliskiego Wschodu i mniejszych zależnych państewek. Tematyka w nich poruszana dotyczy między innymi kwestii dynastycznych, szczególnie małżeństw, wymiany prezentów, przymierzy i planowania strategicznego, handlu, problemów prawnych. Druga grupa listów to około trzysta dokumentów zawierających korespondencję administracyjną głównie wysyłaną na dwór faraona z posiadłości egipskich w Azji Zachodniej. Wiele z listów dotyczy wewnętrznych problemów wasali Egiptu, handlu i trybutu oraz bezpieczeństwa wewnętrznego. Od czasu odkrycia Listów z Amarny stało się jasne, że starożytne państwa Bliskiego Wschodu prowadziły pomiędzy sobą intensywne stosunki dyplomatyczne i że relacje te były sformalizowane według standardowych procedur. Dzięki tej korespondencji współcześni badacze rekonstruują obraz międzynarodowych stosunków pod koniec epoki brązu.