Drukarz Zygmunta Starego... Hieronim Wietor

Żywot Pana Jezu Krysta, wyd. z 1522 roku

Hieronim Wietor (Hieronymus Vietor 1480–1546/1547) do Krakowa przybył ze Śląska. Był wykształconym humanistą. Studia ukończył w Akademii Krakowskiej i jednocześnie nauczył się introligatorstwa i drukarstwa. Później otworzył swój własny warsztat w Wiedniu, który przekazał swojemu synowi, a w 1517 roku otworzył własną drukarnię w Krakowie, w wieży przy Bramie Skawińskiej. Już 30 marca 1518 roku spod jej pras wyszedł pierwszy druk – Querela pacis Erazma z Rotterdamu. Kilka lat później, bo w roku 1522, obok niej wybudował młyn papierniczy. Na początku 1524 roku król Zygmunt Stary obdarzył Wietora przywilejem w związku z wydaniem w jego zakładzie urzędowego zbioru konstytucji z lat 1507–1523 (Statua Sigismundi I). 

Psałterz krakowski, wyd. z 1532 roku

Na początku 1527 roku za zasługi w dziedzinie drukarstwa uzyskał tytuł królewskiego drukarza urzędowego calcographus noster Cracoviensis. Tytuł ten na drukowanych przez siebie książkach zaczął umieszczać dopiero od roku 1535. Wietor drukował przede wszystkim dzieła pisarzy łacińskich i greckich, również wydawnictwa w języku polskim. W latach 1521 i 1522 z jego warsztatu wyszły dwie książki cieszące się dużą poczytnością. Jedną z nich była średniowieczna powieść Rozmowy Salomona z Marchołtem grubym a sprośnym – której myślą przewodnią było przekonanie, że zdrowy rozsądek jest więcej wart niż mądrość książkowa, drugą – przełożony z łaciny na język polski przez Baltazara Opecia Żywot wszechmocnego Pana Jezusa Krysta. Obydwie księgi zdobione były pięknymi, oryginalnymi drzeworytami. Za tymi książkami poszły kolejne, a wśród nich znalazły się także podręczniki i słowniki do nauki języka polskiego przeznaczone dla ludności niemieckiej: Polskie książeczki ku uczeniu się polskiego, które w 1539 roku zostały przedrukowane pod tytułem Wokabularz rozmaitych... sentencyi. Wietor drukował także książki w języku węgierskim. Pierwszy drukowany tekst w tym języku opublikował w roku 1527. Była nim gramatyka łacińska z interpretacjami w językach: niemieckim, polskim i węgierskim. W roku 1533 w jego oficynie ukazała się pierwsza węgierska książka – Listy świętego Pawła. Natomiast w 1538 roku Wietor wydał pierwszy węgierski elementarz i podręcznik ortografii, a w roku 1549 dzieło Mátyása Dévai Bíró Orthographia Ungarica. W tym czasie Kraków utrzymywał żywe stosunki handlowe i kulturalne z Węgrami, gdzie drukarstwo nie miało pomyślnych warunków rozwoju. Odbiorcami druków Wietora byli ponadto węgierscy studenci z Akademii Krakowskiej. 

Kalendarz na rok 1536, wydrukowany w drukarni Hieronima Wietora

Hieronim Wietor drukował również prace np. Marcina Lutra i za rozpowszechnianie broszur innowierczych w 1536 roku został ukarany. Powiązania Wietora z nowymi prądami znajdują wyraz także w doborze czcionki i w renesansowym zdobnictwie jego książek. Jako jeden z pierwszych  –  poprzez Wiedeń – dla potrzeb swojej pracowni sprowadził z Włoch antykwę Jensona, a potem kursywę Aldusa Mantiusa, której używał do druku ksiąg łacińskich. Z Niemiec ściągnął frakturę z Augsburga, którą uzupełnił polską czcionką. Podjął też próbę stworzenia własnej oryginalnej polskiej kursywy. Troska Hieronima Wietora o dobre wykonanie książki wiąże się z jego staraniami o dobry papier i ładne drzeworyty. Jego druki znane były z wysokiego poziomu artystycznego i technicznego, a Wietor sam siebie nazywał calcographus accuratissimus – drukarz najstaranniejszy. Dzięki temu zasłużył sobie na miano „polskiego Aldusa”. W czasie blisko trzydziestoletniej działalności założyciela (1517–1546) oficynę Wietora opuściło 550 książek. Drukarnia ta, zmieniając właścicieli, przetrwała przez cały wiek XVI i zasłynęła jako jedna z najlepszych w Polsce.