Luksusowe oprawy ksiąg... haftowane

Modlitewnik Anny Jagiellonki

W minionych epokach książki kupowano najczęściej bez oprawy, czyli in crudo, a następnie je oprawiano. Księgi liturgiczne, modlitewniki i inne cenniejsze księgi oprawiano w srebro lub brązowe okucia misternie cyzelowane, np. Antyfonarz benedyktynek lwowskich. Dla małych formatów książek, jak te do nabożeństwa, oprawy luksusowe utrzymywały się aż do XIX wieku. Do nich zaliczają się również oprawy haftowane. W Polsce nie zachowało się ich zbyt dużo.  Najcenniejszą z tego rodzaju opraw je ta haftowana perłami Anny Jagiellonki, z datą 1582. Nie wiadomo kto wykonał ten haft. Można przypuszczać, że znany drukarz krakowski i zarazem hafciarz – Szwajpolt Fiol – mógł haftować oprawy. Podobnie mogły istnieć oprawy wykonane przez sławnego hafciarza Jana Hochfeldera, który w 1524 roku wykonywał hafty dla królowej Bony. Z roku 1609 zachował się spis księgozbioru, który należał do innego krakowskiego hafciarza, Stanisława Pirogowicza. Nie wiemy, czy i które haftowane oprawy były przeznaczonym na podarunki amatorskim dziełem pań czy też dziełem zawodowych hafciarzy, np. aksamitna oprawa haftowana srebrem i złotem z superekslibrisem Augusta III czy oprawa z 1731 roku z herbami Zofii z Sieniawskich Czartoryskiej, haftowana srebrem na aksamicie łososiowej barwy.