W świecie starożytnym, w dorzeczu
Eufratu i Tygrysu, rozwijała się równolegle do egipskiej cywilizacja
Mezopotamii. Dawni jej mieszkańcy Sumerowie, wynaleźli pismo klinowe. Dla ludów starożytnego Wschodu pismo
klinowe odgrywało rolę swojego rodzaju języka międzynarodowego, gdyż
posługiwały się nim różne ludy. Z tego rodzaju pisma korzystali Hetyci,
Elamici i inni. Po podbiciu Mezopotamii w II wieku p.n.e. pismo klinowe
przejęli Babilończycy, a tabliczki gliniane były podstawowym materiałem
pisarskim. Kształt pisma był charakterystyczny.
Był to rezultat żłobienia w tabliczkach z miękkiej gliny rylcem wykonanym z trzciny o trójkątnym przekroju. Glina nie była jedynym materiałem do utrwalania myśli. Do nich należał również metal, np. srebro, po którym pisano rylcem (qantuppi). Tabliczki gliniane miały kształt prostokątny o różnych rozmiarach i po zapisaniu wypalano je. Tekst podstawowy wyciskano większym pismem, przypisy – małym. Jeżeli cały tekst nie mieścił się na jednej tabliczce oznaczano kolejność następnych poprzez powtarzanie ostatniego wiersza (tzw. kustosz) oraz numerowanie tabliczek w obrębie jednostki piśmienniczej. Pierwsze słowa wiersza (dziś tzw. incipit) były tytułem. Poprawność tekstu pisarz gwarantował własnym podpisem oraz notą o dokonaniu rewizji. Można stwierdzić, że pierwsza korekta tekstu miała miejsce właśnie w Mezopotamii kilka tysięcy lat temu. Na końcu podawano sumę wierszy, z których co dziesiąty był oznaczony. Zmniejszało to prawdopodobieństwo pomyłki podczas przepisywania. Egzemplarze cenniejsze kopiowano wielokrotnie, aby zachować je dla pokoleń.
O zaginionych cywilizacjach
świata antycznego dowiadujemy się dzięki wykopaliskom. Wiek XIX to okres odkryć
oraz intensywnych prac archeologicznych. W 1845 roku została odkryta Niniwa – dawna stolica państwa asyryjskiego. Kilka lat później natrafiono tam na bibliotekę
króla Assurbanipala zawierającą tysiące „glinianych ksiąg”.
Assurbanipal (w tradycji
greckiej Sardanapal) był ostatnim wybitnym królem Asyrii w latach 669–631
p.n.e., który założył ogromną bibliotekę w Niniwie, gromadząc w niej całą
ówczesną wiedzę zawartą na około 30 tysiącach glinianych tabliczkach. Oprócz tego poznano katalog
zbiorów, który sporządzili bibliotekarze królewscy. Króla Assurbanipala można
nazwać bibliofilem, a bibliotekę, którą założył, aby samemu w niej czytać
– kluczem do kultury asyro-babilońskiej. Większą część księgozbioru stanowiły
dzieła o nauce zaklęć, wróżb i obrzędów, dzieł medycznych oraz dzieł z
dziedziny filozofii, astronomii, matematyki i filologii. Znalazły się i listy
królów, notatki polityczne i historyczne, literatura poetycka, a wśród nich
cegiełki, na których spisane było największe dzieło starożytnego Międzyrzecza,
pierwszy epos w historii ludzkości, o Gilgameszu. Epos ten zawiera między innymi opis potopu.
Dorobek duchowy Sumerów wywarł niezwykle trwały wpływ na kulturę Międzyrzecza. Literatura przetrwała ich upadek i stała się
wzorcem na kilka tysiącleci. Sumerowie ulegali kolejnym inwazjom i z czasem
wyginęli, ale ich język długo jeszcze był w użyciu, przede wszystkim jako język
kultu religijnego. Kult tradycji piśmienniczej istniał nie tylko za
czasów Assurbanipala. Dowodem są odnalezione w XIX wieku kolejne biblioteki:
przy świątyni w Sippar oraz w Nippur przy świątyni boga Baala. W Nippur
odzyskano ok. 23 000 tabliczek i była to jedynie część całego zbioru. Możemy
sobie tylko wyobrazić, jak olbrzymia była ta ówczesna książnica. Już w
pierwszym okresie rozwoju książki, kiedy nie posiadała jeszcze ona cech
publikacji w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, powstawały pierwsze księgozbiory.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz