Oprawy... przeczytać książkę od deski do deski

Ostatnim etapem w produkcji książki rękopiśmiennej było zebranie poszczególnych składek tekstu i wykonanie oprawy. Początkowo skryptorzy sami zajmowali się oprawianiem, często zawijając je w miękki pergamin i zawiązując rzemykiem. W epoce całego średniowiecza do ochrony dużego zazwyczaj kodeksu, konieczna była odpowiednio trwała i mocna oprawa, której okładziny tworzyły deski dębowe i bukowe, pokryte skórą. Stąd wywodzi się znane powiedzenie: Przeczytać książkę od deski do deski. Dla zabezpieczenia opraw skórzanych nakładano ozdobne metalowe narożniki i guzy. Blok książki spinano klamrą, aby księga się nie rozwierała.  

Oprawa kopertowa

Ze względu na używane materiały i techniki introligatorskie można wyróżnić kilka typów opraw średniowiecznych:

oprawy złotnicze lub ołtarzowe 
– oprawy takie używane były, zwłaszcza w okresie wczesnego i dojrzałego średniowiecza, do oprawiania najbardziej reprezentacyjnych ksiąg. Jako materiał do tego rodzaju opraw stosowano kość słoniową, wykorzystywano kamienie szlachetne, srebro oraz złoto. Od wieku XV zwyczaj drogocennego oprawiania przestał być powszechny.

oprawy mnisze lub klasztorne 
– stosowane były do manuskryptów, później do inkunabułów. Oprawa była skromna i zazwyczaj składała się z dość grubych desek, obciągniętych skórą i to tylko na części okładzin i na grzbiecie księgi. Najczęściej w powierzchnię skóry wtłaczano krzyżujące się przekątnie linie lub ramki. Natomiast grzbiety opraw nie były zdobione.

oprawa sakwowa 
– była powszechna od wieku XIV do XVI. Materiał powlekający oprawę (mogła to być miękka skóra, jedwab lub aksamit) przedłużał się u dolnego brzegu książki w duży płat luźno zwisający. W razie potrzeby można było płat sfałdować, związać w węzeł i przytroczyć księgę do pasa. Oprawy sakwowe w Polsce się nie zachowały. Dowodem na to, że były one rozpowszechnione są zachowane miniatury i rzeźby z wieku XV, na których święci trzymają w rękach takie księgi.   

Oprawa sakwowa

Codex Aureus Sankt Emmeram

oprawa płaszczowa 
– podobna była do oprawy sakwowej. Oprawiona już księga otrzymywała dodatkowe pokrycie z miękkiej skóry, aksamitu lub jedwabiu, znacznie obszerniejszego niż powierzchnia książki. Szeroki płat materiału zwisał poza brzegi i w razie potrzeby otulał całą książkę jak płaszczem. Taka książka zamykała się zazwyczaj na rzemienne klamry przekładane przez otwór w pokryciu płaszczowym, które spinały mocno obie okładziny.